Behringer autocom pro xl mdx1600 kompresor limiter eksp

Slike su originalne,sve vidite na slikama. ispravno<br/> <br/> <font style="font-size:12px">Tekst preuzet u kompletnosti, sve zahvale i pohvale idu autoru. </font><br/> Sta su i cemu sluze?<br/> <br/> Dinamicki procesori su zvucni efektori cija je svrha da uticu na dinamiku zvucnog zapisa. Pod dinamikom ugrubo mislimo na razmak izmedju najtiseg i najglasnijeg dijela zvucnog zapisa/kanala. <br/> <br/> U ostatku teksta baratam pojmom tranzijent pa bih ga htio poblize objasniti. Kod zvukova za izrazenim udarom na pocetku (perkusije i bubnjevi, neki zvukovi poput npr. akusticne gitare odsvirane trzalicom itd.) ovaj udar je najcesce kratki zvuk bitno viseg nivoa signala od ostatka zvuka. Ovajav kratki ispad visokog nivoa zovemo tranzijent.<br/> <br/> Dinamicki procesori se, konceptualno, sastoje od dva dijela. Prvi je level detector, tj. detektor nivoa (glasnoce) zvuka, a drugi je kontrolirani pojacivac cije se pojacanje mijenja ovisno o tome koliki je detektirani nivo. Ovisno o tome kakva se kontrola vrsi nad pojacalom razlikujemo cetiri osnovna tipa:<br/> <br/> Kompresor je najcesce koristeni dinamicki procesor u muzickoj produkciji. Nakon sto detektor nivoa primjeti da je nivo presao odredjenu glasnocu (treshold) pojacanje signala iznad tog nivoa se smanjuje po nekom odnosu (ratio). Ovo za efekat ima smanjenje dinamickog raspona, a ukoliko se signal pojaca za istu vrijednost za koju je smanjen uslijed kompresije (gain reduction) imamo efekat percepcije glasnijeg signala uprkos tome sto je nivo signala ostao isti.<br/> <br/> Ekspander je obrnut od kompresora, nakon sto signal padne ispod odredjenog nivoa dolazi do smanjivanja signala po nekom odnosu (ratio). Ovo za efekat ima povecanje dinamike na ustrb smanjenju glasnoce. <br/> <br/> Neki ekspanderi pojacavaju tranzijente, tj. funkcioniraju kao kompresori sa reciprocnim (obrnutim) ratiom. Dakle, kad signal dodje iznad nekog nivoa ekspander vrsi jos vece pojacanje. Ovo osim sto povecava dinamiku povecava i volumen i glasnocu. Neki kompresori imaju reciprocnu ratio kontrolu da mogu sluziti kao ekspanderi.<br/> <br/> Limiter je zapravo poseban kompresor koji ima veoma visok ratio, tako da prakticki zgazi sve tranzijente. Jos jedna osobina koja ga izdvaja u odnosu na kompresore je responsivnost, no o tome cemo u detalje kasnije.<br/> <br/> Gate ili kapija je posebna, agresivna vrsta prvog tipa ekspandera (v. gore) koja smanjuje ispod nekog nivoa. Razlika je da gate nema ratio (odnos) nego smanjuje za odredjeni broj decibela ili cak do beskonacnosti. Ovo omogucuje ostavljanje samo tranzijenta ili samo dijela signala iznad odredjenog nivoa.<br/> <br/> Pokazat cemo na primjerima nekoliko klasicnih upotreba dinamickih procesora:<br/> <br/> Uzmimo snimku vokala. Uslijed ekspresivnosti vokaliste i male mogucnosti da je cak i najprofesionalniji vokalista drzao razmake od mikrofona bas onakvim kakvi moraju biti za odredjene nivoe dinamike pjevanja cesto imamo situaciju da su glasnoce nejednake i u povelikom rasponu. Ovo bi znacillo da ce vokal biti nemoguce smiskati s muzikom jer ce na nekim dijelovima ili biti preglasan ili na drugim jedva cujan i nerazumljiv.<br/> <br/> Komresor se ovdje koristi sa tresholdom tik ispod tiseg dijela snimke da glasne dionice dovede na priblizno isti nivo.<br/> <br/> Najcesca upotreba limitera je na cijeloj snimci. Limiteri smiruju trenzijente pritom dizuci nivo ostatka snimke, a pri pazljivoj upotrebi usi ne cuju bitno smanjenje dinamike. Ovo se koristi da se pri masteringu podigne percipirana glasnoca cijele snimke bez povecavanja ukupnog nivoa snimke.<br/> <br/> Svi znamo da se u breakbeat i drum'n'bass muzici koriste loopovi snimki nekog funk bubnjara kako si daje oduska, koji se poslije sjeckaju, rekombiniraju, filtriraju itd. Ove snimke su uglavnom pravljene u 70im kad se pretjerivalo sa cjevnim kompresorima (koji zbog svoje koloracije zvuka cesto smanjuju dinamiku i vise nego sto usi cuju) masivnim reverbima, a snimke su usto i masterovane sto znaci da su prosle kroz limiter i mozda jos cijevni eksciter. Ovo znaci da je dinamike u ovim snikama vrlo malo.<br/> <br/> Ekspanderi i gateovi se ovdje koriste da se istaknu tranzijenti i malo smanji "utopljenost" u reverb sto sve rezultira povecanjem dinamike. Nakon ovakvog tretmana neke je beatove mnogo lakse izrezati a i zvuk je cisci i primjereniji danasnjoj produkciji.<br/> <br/> Kompresori i limiteri<br/> <br/> Dakle definirali smo sta su i kako otprilike rade. Pomenuli smo da reaguju iznad odredjenog nivoa (treshold) smanjujuci pojacanje iznad tog nivoa.<br/> <br/> Treshold je dat u dBFS, tj. decibelima pune skale (full scale). Ovo znaci da je najveca vrijednost 0dB to je maksimum datog medija tj. tacka iznad koje dolazi do clippinga (rezanja signala iznad jer pojacalo ne moze dalje raditi, ovo izaziva distorziju). Nivoi su dati negativno. Koristiti kompresor je skoro nemoguce bez nekog peak detektora koji nam pokazuje trenutne nivoe signala. Treshold se obicno postavlja oko nizeg dijela.<br/> <br/> Ratio je dat u obliku 1:n, gdje n=1 znaci da kompresor ne radi nista (ponasa se kao linearno pojacalo) n>1 znaci da kompresor komprimira zvuk a pojacanje se smanjuje n puta iznad tresholda. Za n<br/> <br/> Ono sto dosad nismo pomenuli su dva parametra kompresora koja su mozda i najzeznutija za razviti osjecaj u radu, to su parametri responsivnosti Attack i Release. Ovi parametri su vam vjerovatno poznati sa envelopa na sintovima i samplerima i ponasaju se u neku ruku slicno.<br/> <br/> Attack je vrijeme koje dajemo kompresoru da predje iz rezima linearnog pojacanja u rezim ratio pojacanja, nakon sto signal prodje treshold prema gore. Kaa efekat imamo propustanje tranzijenta duzine ekvivalentne attack vremenu. Ovo se koristi da se nadoknadi osobina kompresora da smanjuju dinamiku.<br/> <br/> Release je vrijeme nakon kojeg se kompresor vraca u linearni rezim nakon sto signal padne ispod tresholda.. Release vrijeme sluzi da se izbjegnu efekti "disanja" kompresora kada bi vracanje u linearni rezim pojacavalo sum i druge niske signale. Mnogi moderni kompresori omogucuju izbor automatskog release vremena koje se mijenja prema signalu i obicno radi posao bolje nego bilo kakvo fiksno rel. vrijeme.<br/> <br/> Osim ovoga kompresori imaju make-up gain, pojacanje nakon kompresije, a nekad i pojacanje na ulazu signala.<br/> <br/> Limiteri su, kako smo rekli, kompresori s velikim ratiom. Koristimo ih za ukupni signal a nekad nakon kompresora da "uhvatimo" tranzijente koji pobjegnu iz kompresora. Attack vrijeme limitera je vrlo malo, nekad u mikrosekundama ili cak nula. Tako da tranzijenti nikad ne mogu proci. <br/> <br/> Neki limiteri usto imaju i soft saturator, oblik vrlo blage distorzije koji "oblikuje" tranzijente koji pobjegnu tako da se percipirana dinamika zadrzava (jer se smanjuje nivo ali se povecava broj harmonika uslijed distorzije pa zvuk cujemo jao jednako glasan).<br/> <br/> Limiteri najcesce nemaju tipicne kompresorske konrole nego prilagodjene svrsi. Najcesce je to pojacanje i nivo izlaznog signala koji zelimo, a iz toga se onda racuna potrebni treshold i make-up gain. Release je gotovo uvijek automatski a nekad imamo kontrolu attacka. Ovakvi limiteri se cesto zovu maksimizeri.<br/> <br/> Osim pomenutih kontrola neki kompresori a narocito maksimizeri daju nam da kontrolisemo koljeno karakteristike. Koljeno je zapravo izbor sirine zone prelaska tresholda. Soft knee je izbor siroke zone u kojoj ratio polako prelazi od 1:1 do 1:n. Neki kompresori/limiteri nude direktan izbor zone u decibelima. Siroko koljeno daje pumpastiji i glasniji zvuk uz smanjenje dinamike.<br/> <br/> Posebna vrsta kompresora su opto kompresori. Opto kompresori imaju level detektor baziran na opto.couplingu, uparenoj LED diodi i fototranzistoru (naravno, plugin opto dizajn samo imitira ovo ponasanje u racunaru). Prakticno, opto komp. imaju tacku negdje iznad tresholda na kojoj se ratio pocinje vracati prema 1:1 propustajuci vise tranzijenta nego klasicni dizajn. Opto dizajn se smatra dinamicnijim ali i manje efektivnim.<br/> <br/> Ekspanderi i kapije (gateovi)<br/> <br/> Ekspanderi, kao sto smo rekli dolaze u dva tipa. Mada bi njihova upotreba trebala biti jasna jos jednom cemo proci kroz efejte parametara.<br/> <br/> Kod prvog tipa (smanjivac ispod tresholda), ratio daje smanjenje, tako 1:2 znaci da ce se signal ispod tresholda duplo smanjiti. Attack i releasi imaju obrnute funkcije od kompresora i od drugog tipa ekspandera. Release znaci da ce nakon pada ispod tresholda signal polako prelaziti iz nesmanjenog u smanjeni, a attack znaci da ce nakon povratka signala iznad tresholda trebati malo vremena dok se uspostavi 1:1 glasnoca.<br/> <br/> Gate je u osnovi posebna vrsta prvog tipa ekspandera tako da attack i release imaju posve istu funkciju (tehnicki obrnutu od kompresora ali slicnog cujnog efekta). Release je vrijeme u kojem signal opada do potpunog gatinga, a attack vrijeme vracanja signala iz gatinga.<br/> <br/> Gate ima decibelnu kontrolu umjesto ratia. Njom zadajemo za koliko dB ce signal biti smanjen nakon prolaska ispod tresholda. Neki gateovi nemaju nikakvu kontrolu nego idu ad infinitum. Ovakav tip gatea se naziva noise gate jer se uglavnom koristi za ciscenje suma u "tisinama" izmedju snimljenih dionica.<br/> <br/> Multiband<br/> <br/> Multiband dinamicki procesori su posebna vrsta dinamickih procesora prvenstveno namjenjenih za mastering. Ideja je da prilikom obrade sirokopojasnog, spektralno bogatog signala, razliciti frekventni pojasi diktiraju kompresiju zato sto su glasniji (konkretno basovi).<br/> <br/> Visepojasni (multiband) kompresori razdvajaju signal na nekoliko pojasa svaki sa svojim kompresorom, limiterom i eventualno ekspanderom. Ovo omogucuje odredjivanje nivoa unutar kojih se odredjeni pojasi smiju kretati i tako definiraju i oblikuju ukupnu tonsku sliku mastera.<br/> <br/> Multibandi su usto i najrigorozniji po tome da je vizualni prikaz onoga sto se desava sa signalo mnogo upotrebljiviji od onog sto cujemo za donosenje odluka, jer je prakticno nemoguce kontrolisati toliki broj parametara na osnovu zvune informacije koju je jako tesko analizirati i povezati sa onim sto radimo.<br/> <br/> S druge strane, multibandi imaju ruznu osobinu da zvuku rade ono sto mu rade npr. trosistemski zvucnici, na prelaznim zonama izmedju pojasa cesto se javljaju fazna izoblicenja usljed filtriranja koja "razmazuju" tranzijente i ponistavaju neke komponente zvuka itd. Zato moderni digitalni multibandi koriste fazno linearne filtere sa kasnjenjem (ovo znatno povecava latenciju ali ona u masteringu i nije toliko bitna).<br/> <br/> Neki prakticni savjeti iz mog skromnog iskustva<br/> <br/> Kod zvukova kojima zelimo kompresijom nabiti glasnocu i prisutnost u miksu nije lose razmisljati o dodavanju nekog blagog saturatora ili waveshapera ispred kompresora (Fruity Waveshaper, Voxengo Lampthruster, Da Tube, MDA Combo i sl. svi dolaze u obzir). U nedostatku necega dovoljno blagog da ne izazove cujnu distorziju umjesto "eksitacije", nije lose razmisljati o emulacijama cijevnih kompresora kakvi su oni u Blue Tubes bundleu, Tube Limiter i TOW Compressor, PSP Vintage warmer, Voxengo Elephant, Crunchesor itd.<br/> <br/> Kod perkusivnih zvukova bolje je staviti saturator poslije da hvata i lomi tranzijente. Mada za ove svrhe dobro dodje i neki blago distorzirajuci limiter (opet Tube Limiter npr.)<br/> <br/> Takodje se pametno u startu odluciti za kompresor sa dobrim prikazom (peakmetri za nivoe ulaznog i izlaznog signala i pozeljno je i jedan za gain redukciju), makar dok se ne pohvataju svi parametri i ne navikne uho. Dobar prikaz je i poslije bitan kod "korektivnih" upotreba (kad se kompresor ne koristi kao efekt "zadebljanja" zvuka) jer se vide odnosi u signalu.<br/> <br/> Nemojte letiti kompresorom na svaki zvuk, nekad posao "zadebljanja" bolje rade blagi saturatori, a nekd je za isticanje necega u misu pametnije izabrati EQ. Zapravo EQ je mnogo bolja opcija za isticanje stvari u miksu a kompresiju treba koristiti tamo gdje se osjeti nejednakost u "prisutnosti" nekog kanala kad su na njemu razlicite dionice.